Gres, sıvı yağların, kalınlaştırıcıların ve katkı maddelerinin yarı akışkan ile katı arasında yapı değişikliği gösterdiği bir karışımıdır. Asıl yağlamayı gerçekleştiren sıvı yağlayıcı petrol (mineral) yağı, sentetik yağ veya bitkisel yağ olabilir. Kalınlaştırıcı, grese karakteristik kıvamını verir ve bazen gresi yerinde tutan "üç boyutlu lifli ağ" veya "sünger" olarak düşünülür. Yaygın kalınlaştırıcılar sabunlar ve organik veya inorganik sabun olmayan kalınlaştırıcılardır. Piyasadaki greslerin çoğunluğu sabun kalınlaştırıcı ile karıştırılmış mineral yağlardan oluşur. Katkı maddeleri performansı artırır, gresi ve yağlanan yüzeyleri korur. Gres, sıcaklık ayarlı bir besleme cihazı olarak tanımlanır: Aşınma yüzeyleri arasındaki yağ filmi inceldiğinde, ortaya çıkan ısı bitişik gresi yumuşatır, bu da film kalınlığını geri kazanmak için yağı genişletir ve serbest bırakır.
Fonksiyon
Gresin işlevi, yerçekimi veya santrifüj etkisi altında sızıntı yapmadan veya basınç altında sıkışmadan hareketli yüzeylerle temas halinde kalmak ve yağlamaktır. Temel pratik gereksinimi, kullanım sırasında maruz kaldığı tüm sıcaklık değerleri altında özelliklerini korumasıdır. Aynı zamanda gres, gerektiğinde gres pompaları aracılığıyla rulmanın içine ve yağlanan makinenin bir noktasından diğer noktasına akabilmeli, ancak özellikle ilk çalıştırma sırasında makineye ekstra bir yük getirmemelidir.
A. Gres için uygun uygulamalar:
Gres ve sıvı yağ birbirinin yerine kullanılamaz; gres, sıvı yağ kullanmanın pratik veya uygun olmadığı durumlarda kullanılır. Belirli bir uygulama için yağlayıcı seçimi, makine tasarımı ve çalışma koşulları ile istenen yağlayıcı özelliklerinin eşleştirilmesiyle belirlenir.
Gres genellikle şunlar için kullanılır:
- Aralıklı olarak çalışan veya uzun süre depoda kalan makineler; gres akıp gitmediği için anında bir yağlayıcı film oluşabilir.
- Sık yağlama nedeniyle kolayca erişilemeyen makineler; yüksek kaliteli gresler, izole edilmiş veya nispeten erişilemeyen bileşenleri sık yenilemeye gerek kalmadan uzun süreler boyunca yağlayabilir. Bu gresler, bazı elektrik motorları ve dişli kutuları gibi ömür boyu sızdırmazlık uygulamalarında da kullanılır.
- Yüksek sıcaklık ve basınç, şok yükler veya ağır yük altında yavaş hız gibi aşırı koşullar altında çalışan makineler; bu koşullar altında gres, koruma ve yeterli yağlama için gereken daha kalın yağ filmi sağlarken, yağ filmleri çok ince hale gelebilir ve kırılabilir.
- Aşınmış bileşenler; gres, aşınma nedeniyle genişleyen boşluklarda daha kalın filmler tutar ve daha önce sıvı yağ ile yağlanmış aşınmış parçaların ömrünü uzatabilir. Daha kalın gres filmleri ayrıca ses yalıtımı da sağlar.
B. Gresin Fonksiyonel Özellikleri
- Sızıntıyı en aza indirmek ve kirleticileri dışarıda tutmak için bir sızdırmazlık maddesi görevi görür. Kıvamı nedeniyle gres, yağlayıcı sızıntısını önleyen ve aynı zamanda aşındırıcı kirleticilerin ve yabancı maddelerin girişini engelleyen bir sızdırmazlık maddesi görevi görür. Ayrıca kırık contaların etkili kalmasını sağlar (oysa sıvı yağ kolayca sızar).
- Sıvı yağa göre daha kolay muhafaza edilir. Sıvı yağla yağlama pahalı sirkülasyon ekipmanları ve karmaşık bir tutma cihazları sistemi gerektirebilir. Buna karşılık gres, sertliği nedeniyle, basitleştirilmiş, daha az maliyetli tutma cihazlarıyla kolayca sınırlandırılabilir.
- Katı yağlayıcıları süspansiyon halinde tutar. Molibden disülfür (moly) ve grafit gibi ince öğütülmüş katı yağlayıcılar, yüksek sıcaklıkta servis (315 °C'nin üzerinde) veya aşırı yüksek basınç uygulamalarında gres ile karıştırılır. Gres katıları süspansiyon halinde tutarken, katılar yağ içinde çökelir.
- Sıvı seviyesini kontrol etmek ve izlemek gerekli değildir.
C. Gresin Önemli Dezavantajları
- Zayıf soğutma; Kıvamı nedeniyle gres, ısıyı bir sıvı yağ gibi konveksiyon yoluyla dağıtamaz.
- Harekete karşı direnç; Gres, ilk çalıştırma sırasında harekete karşı sıvı yağdan daha fazla direnç gösterir, bu nedenle düşük torklu/yüksek hızlı çalışma için uygun değildir.
- Dağıtılması, boşaltılması ve yeniden doldurulması sıvı yağ kullanımına göre daha zordur. Ayrıca, tam yağlayıcı miktarları kolaylıkla ölçülemez.
Gres Özellikleri
Aşağıda listelenen özellikler gres uygulamalarında dikkate alınması gereken özelliklerdir.
- Görünür viskozite
- Kalınlaştırıcılar ve baz yağın zamanla birbirinden ayrışmaması
- Tutarlılık
- Kirleticilere karşı direnç
- Korozyon ve paslanmaya karşı direnç
- Damlama noktası
- Buharlaşmaya karşı direnç
- Oksidasyon kararlılığı
- Pompalanabilirlik ve beslenebilirlik
- Kayma stabilitesi
- Su geçirmezlik
- Yüksek sıcaklık etkilerine karşı direnç
- Düşük sıcaklık etkileri karşı direnç
- Doku
Akışkan Yağlayıcılar
Gres formüle etmek için kullanılan akışkan yağlayıcılar normalde petrol veya sentetik yağlardır. Genel olarak petrol yağları; naftenik yağlar, sabunlar ve katkı maddeleri ile kimyasal olarak daha iyi karışma eğilimindedir ve parafinik yağlara göre daha güçlü yapılar oluştururlar. Sentetik yağlar daha yüksek başlangıç maliyetine sahiptir ancak yüksek sıcaklık ve aşırı düşük sıcaklık koşullarında etkilidir. Çevresel kaygıların artmasıyla birlikte, bitkisel yağlar ve bazı sentetik yağlar da toksik olmayan veya biyolojik olarak parçalanabilen gres gerektiren uygulamalarda kullanılmaktadır. Gresi formüle etmek için seçilen baz yağ, ekipmanın yağ ile yağlanmasıyla aynı özelliklere sahip olmalıdır. Örneğin, düşük viskoziteli baz yağlar daha düşük sıcaklıklarda veya yüksek hızlarda ve hafif yüklerde gres uygulamaları için kullanılırken, daha yüksek viskoziteli baz yağlar daha yüksek sıcaklıklar veya düşük hız ve ağır yük uygulamaları için kullanılır.
Sabun Kalınlaştırıcılar
Baz sıvı içinde dağılmış olan sabun kalınlaştırıcı, grese fiziksel karakterini verir. Sabun kalınlaştırıcılar sadece gresin kıvamını sağlamakla kalmaz, aynı zamanda su ve ısı direnci ve pompalanabilirlik gibi istenen özellikleri de etkiler. İstenen kaliteyi elde etmek için gereken pas önleyiciler gibi katkı maddelerinin miktarını etkileyebilirler. Sabun, mekanik olarak çalıştırıldığında ve aşırı sıcaklıklarda gresin nasıl aktığını, şekil değiştirdiğini ve aşındığını etkiler. Her sabun türü grese kendi karakteristik özelliklerini katar. Farklı gres kalınlıkları elde etmek için sabun konsantrasyonu değiştirilebilir. Ayrıca baz yağın viskozitesi de kalınlığı etkiler. Sabunun nitelikleri, sabunun hazırlandığı yağ asidi tarafından da belirlendiğinden, aynı metalleri içeren sabunlardan yapılan tüm gresler aynı değildir. Sabun kalınlaştırıcısının adı, sabunun hazırlandığı metali (kalsiyum, lityum vb.) ifade eder.
Kompleks Sabun
A. Modern makineler tarafından üretilen yüksek sıcaklıklar, sıradan sabunla kalınlaştırılmış greslerin ısı direncinin artırılmasını gerektirmiştir. Sonuç olarak, "kompleks" sabun gresleri geliştirilmiştir. Kompleks bir gresin damlama noktası normal sabunla kalınlaştırılmış muadilinden en az 38 °C daha yüksektir ve maksimum kullanılabilir sıcaklığı 177 °C civarındadır. Kompleks sabun gresleri bu sıcaklıkla sınırlıdır çünkü mineral yağ bu sıcaklığın üzerinde parlayabilir, buharlaşabilir veya yanabilir. Genel olarak, kompleks gresler çok yönlü iyi özelliklere sahiptir ve çok amaçlı uygulamalarda kullanılabilir. Aşırı çalışma koşulları için kompleks gresler genellikle katı yağlayıcılarla üretilir ve daha yüksek oranda rafine edilmiş veya sentetik yağlar kullanılır.
B. Söz konusu metalin bir tuzundan yapılan bir "kompleks yapıcı madde" kompleks bir gresin oluşturulmasında ilave bir bileşendir. Bir yağ asidi ve alkali reaksiyona girerek bir sabun oluşturduğunda ve alkali aynı anda kısa zincirli bir organik veya inorganik asitle reaksiyona girerek metalik bir tuz (kompleks yapıcı madde) oluşturduğunda kompleks bir sabun oluşur. Temel olarak, bir baz yağ varlığında kompleks bir sabun oluştuğunda kompleks bir gres elde edilir. Yaygın organik asitler asetik veya laktik, yaygın inorganik asitler ise karbonatlar veya klorürlerdir.
Katkı Maddeleri
Bir gresin genel performansını etkili bir şekilde artırabilen yüzey koruyucu ve performans artırıcı katkı maddelerinin kullanıldığı uygulamalar vardır. Molibden disülfür ve grafit gibi katı yağlayıcılar, yüksek sıcaklıklarda (315 °C'nin üzerinde) ve aşırı yüksek basınç uygulamalarında belirli uygulamalarda grese eklenir. Katı katkı maddelerinin eklenmesi, bileşenlerde katı madde birikimini (ve bunun sonucunda aşınmayı) önlemek için sık sık gres değişimi gerektirir. Gresin görünümünü iyileştiren ve tanımlama amacıyla kullanılan boyalar da mevcuttur.
Gres Çeşitleri
En yaygın gresler olarak aşağıdaki türler sıralanabilir:
A. Kalsiyum gresi
B. Sodyum gresi
C. Alüminyum gresi
D. Lityum gresi
E. Diğer gresler
a) Polyurea gresi
b) Polyurea kompleks gresi
Uyumluluk
A. Karıştırılan gresin fiziksel veya performans özellikleri orijinal spesifikasyonların altına düştüğünde gresler uyumsuz olarak kabul edilir. Genel olarak, farklı kimyasal bileşime sahip gresler karıştırılmamalıdır. Farklı kalınlaştırıcılara sahip greslerin karıştırılması, yeterli yağlama sağlayamayacak kadar sert bir karışım veya daha yaygın olarak yerinde kalamayacak kadar yumuşak bir karışım oluşturabilir.
B. Farklı baz yağlardan oluşan greslerin karıştırılması, sürekli bir yağlama filmi sağlayamayan bir sıvı bileşen oluşturabilir. Farklı katkı maddeleri içeren gresler karıştırıldığında, katkı maddeleri seyrelebilir. Karıştırılan gresler ısıya karşı daha az dirençli hale gelebilir veya daha düşük kesme kararlılığına sahip olabilir. Yeni bir marka gres kullanılması gerekiyorsa, eski gresi tamamen çıkarmak için bileşen parçası sökülmeli ve iyice temizlenmelidir. Eğer parçanın sökülmesi zorsa, önceki ürünün tüm izleri giderilene kadar yeni gres basılmalıdır. Ayrıca, ilk gres değişimleri normalde planlanandan daha sık yapılmalıdır.
Kurumsal e-bültenimiz Yem’max ile son gelişmelerden haberdar olun! Hayata geçirdiğimiz güncel projelerden, sektör trendlerine; şirket içi haberlerden ileri teknoloji makinelerimizin bilgilerine kadar bütün haberler siz de bir adımla ulaşabilirsiniz.
Abone Ol
